Stanisław Ignacy Witkiewicz, Portret Jadwigi Pulichowej, 15 X 1928

62,0 x 48,5cm - pastel, papier PORTRET JADWIGI PULICHOWEJ, Z DOMU FEDOROWICZ, 15 X 1928

pastel, papier brązowy, 62 x 48,5 cm (w świetle oprawy)

sygn. p.d.: Witkacy | 1928 | 15/X T.E [w kółku] + cof

Na odwrocie l.g. nalepka aukcyjna Agra-Art z 2007 r.; p.d. na tzw. „zaplecku“ nalepka zakładu ramiarskiego w Warszawie.

 

Do obrazu jest dołączona ekspertyza dr Anny Żakiewicz z sierpnia 2023 r.

 

Jadwiga Pulichowa była siostrą Józefa Fedorowicza, zaprzyjaźnionego z Witkacym zakopiańskiego meteorologa, który w wolnych chwilach grywał w założonym przez artystę Teatrze Formistycznym (m.in. Ryszarda III w Nowym Wyzwoleniu, 1925) (...) Obaj uczestniczyli w licznych spotkaniach towarzyskich połączonych z konsumpcją alkoholu i eksperymentami z używaniem narkotyków. Witkacy chętnie i często portretował nie tylko Józefa, ale i całą jego rodzinę - matkę Annę, żonę Zofię, dwie córki - Eugenię i Julittę, siostry Jadwigę i Marię, brata Ottona oraz siostrzenicę Irenę, łącznie co najmniej 25 portretów.

Portret Jadwigi Pulichowej wykonany 15 października 1928 roku to jeden z trzech jej wizerunków wykonanych przez Witkacego. Został on zakwalifikowany do typu E, czyli zakładał „dowolną interpretację psychologiczną według intuicji firmy“. Możemy więc przyjąć, że modelka była osobą dość zasadniczą i niezbyt skorą do żartów. Artysta podkreślił jej wyraziste rysy - duże ciemne oczy o migdałowym wykroju patrzące spod ciężkich powiek, mocno zarysowane czarne brwi, lekko zadarty nos, szerokie zacięte usta i wysunięty podbródek. Głowa jest mocno osadzona na wyprostowanej szyi, a twarz obramowana ciemnymi sfalowanymi włosami uczesanymi według ówczesnej mody - z przedziałkiem pośrodku, ułożonymi w fale i uciętymi poniżej uszu. Kobieta jest uroczyście ubrana w ciemną sukienkę z dużym białym koronkowym kołnierzem.

Staranny modelunek twarzy i szyi z użyciem białego pastelu tworzy efekt portretu rzeźbiarskiego bliskiego stylistycznie rzeźbie klasycznej. Było to zresztą zgodne z ówczesnymi tendencjami w sztuce. We Francji w latach 20. XX wieku malował w tym stylu Pablo Picasso, a w Polsce - niektórzy artyści z ugrupowania Rytm - Eugeniusz Zak, Wacław Borowski i Ludomir Ślendzinski. Witkacy był wprawdzie indywidualistą, niemniej - bardzo umiejętnie potrafił wpisać się swoimi dziełami w bieżące trendy oraz wykorzystać doświadczenie innych artystów w sobie tylko właściwy, kreatywny sposób tworząc całkiem nową jakość.

Portret Jadwigi Pulichowej ma jednolite jaskrawożółte tło, które znakomicie podkreśla stonowane, czarno-białe popiersie modelki na umiejętnie wykorzystanym brązowym podłożu. Dzieło to prezentuje nie tylko mistrzostwo Witkacego w sztuce portretowania, ale też dokumentuje przyjaźń artysty z rodziną Fedorowiczów, która była ważnym elementem jego życia.

Z ekspertyzy dr Anny Żakiewicz

Bibliografia:

- Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885-1939. Katalog dzieł malarskich, oprac. Irena Jakimowicz przy współpracy Anny Żakiewicz, Muzeum Narodowe, Warszawa 1990, poz. I 850.

 

 

Stanisław Ignacy Witkiewicz (Warszawa 1885 - Jeziory na Wołyniu 1939) uczył się w domu pod kierunkiem ojca, Stanisława Witkiewicza. W 1903 zdał maturę we Lwowie. W 1904 zaczął podróżować, m.in. do Wiednia, Włoch, Monachium, Paryża, Londynu. W latach 1904-1910 odbywał studia w ASP w Krakowie u prof. Józefa Mehoffera, przerywane okresami nauki u Władysława Ślewińskiego. W 1914 wyjechał z ekspedycją Bronisława Malinowskiego do Australii, stamtąd zaś wprost do Petersburga, gdzie po wybuchu I wojny światowej zaciągnął się do wojska rosyjskiego. W Rosji był świadkiem rewolucji bolszewickiej. 

Po powrocie do kraju w 1918 został członkiem grupy „Formiści", z którą wystawiał w latach 1918-1922. W malarstwie tego okresu był najbliższy wcielenia w życie własnej teorii Czystej Formy, sformułowanej w czasie wojny (stosowała się ona również do dramatu). Obok Leona Chwistka był głównym teoretykiem ugrupowania. Po 1924 działał jako jednoosobowa „Firma Portretowa S. I. Witkiewicz’’ wykonująca portrety na zamówienie. Jednocześnie kontynuował twórczość literacką (dramaty, powieści) i filozoficzną, przede wszystkim zaś uprawiał spajającą wszystkie formy jego aktywności, docenioną dopiero u schyłku XX wieku „sztukę życia’’. Popełnił samobójstwo na początku II wojny światowej, nazajutrz po agresji sowieckiej na Polskę.