JANICKI Klemens. Vitae archiepiscoporum Gnesnensium („Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich“). Kraków 1574, w drukarni Stanisława Scharffenberga. 27 (z 28) k., 8°. 48 drzeworytów.

JANICKI Klemens. Vitae archiepiscoporum Gnesnensium („Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich“). Kraków 1574, w drukarni Stanisława Scharffenberga. 27 (z 28) k., 8°. 48 drzeworytów. Oprawa broszurowa późniejsza. Bardzo rzadkie!

Estr. XV-XVIII, 18, 448. – Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich pióra Klemensa Janickiego, najwybitniejszego poety neołacińskiego polskiego renesansu. Dzieło powstawało w latach 1536-1537 z inspiracji protektora i przyjaciela poety, arcybiskupa gnieźnieńskiego Andrzeja Krzyckiego, do którego kręgu poeta dostał się po odbyciu studiów w poznańskiej Akademii Lubrańskiego. Ukazało się jednak dopiero pośmiertnie w 1574 r., czyli w roku koronacji na króla Polski Henryka Walezego, co wyraźnie podkreślono w tytule. Stało się to dzięki staraniom Andrzeja Trzecieskiego (1530-1584), wybitnego polskiego humanisty, jednego z autorów przekładu Biblii brzeskiej oraz Hieronima Garwaskiego (zm. 1583), kanclerza gnieźnieńskiego i sekretarza królewskiego. Wielka rzadkość, dostępna w katalogach jedynie trzech bibliotek.

Dzieło zawiera żywoty 48 arcybiskupów gnieźnieńskich, ujęte w czterowierszowych epigramatach. Każdemu z nich towarzyszy drzeworyt przedstawiający herb danego hierarchy. Dzieło otwierają dwie przemowy do miasta Gniezna. Po tym następuje żywot pierwszego arcybiskupa gnieźnieńskiego, Villibalinusa Gallusa, pełniącego stanowisko w l. 966-970. Jest to niewątpliwie nie lada ciekawostka, gdyż jako pierwszego poświadczonego w źródłach arcybiskupa gnieźnieńskiego wymienia się na ogół Radzima Gaudentego, który zresztą w „Żywotach” Janickiego znajduje się dopiero na miejscu czwartym, mając jeszcze dwóch innych poprzedników. Dzieło kończy żywot biskupa Jakuba Uchańskiego (1502-1581), po czym następuje alfabetyczny regestr wszystkich przedstawionych hierarchów.

Oprawa broszurowa późniejsza (egzemplarz nie został oprawiony w epoce). Brak karty tytułowej, przybrudzenia, gdzieniegdzie ślady wilgoci, nieznaczne przetarcia i zagięcia w okolicy narożników kart. Poza tym bardzo ładny i czysty egzemplarz.

Pełen tytuł dzieła: „Clementis Janitii Poetae Lavreati: Vitae Archiepiscoporvm Gnesnensivm. Per Andream Tricesium, Equitem Polonum, Secretarium Regium, nunc primùm, in lucem, Hieronymi Garuassij, Cancellarij Gnesnensis etc. auspicijs, aeditae. Adiectae sunt, per eundem, eorum vitae, qui, ab Andreá Crició, post obitum Janitij, illi sedi ad annum salutis 1574 Coronatione Henrici Valesii, Sarmatiae Regis, memorabilem, praefuerunt”.

Klemens Janicki (1516-1543), obok Sarbiewskiego najwybitniejszy poeta łacińsko-polski. Choć pochodził z gminu, zaskarbił sobie przyjaźń wielu wybitnych postaci epoki: arcybiskupa gnieźnieńskiego Andrzeja Krzyckiego (1482-1537), wojewody krakowskiego Piotra Kmity (1477-1553) czy kardynała Stanisława Hozjusza (1504-1579). Odbywając studia w Padwie zyskał protekcję i sympatię włoskiego humanisty Bonamika. W dwudziestym roku życia otrzymał od papieża Klemensa VII najwyższy laur poetycki. Po powrocie do kraju żył w cieniu ciężkiej choroby (wodnej puchliny), spodziewając się rychłej, przedwczesnej zresztą śmierci. Motywem tym przesiaknięty jest jego tom elegii Tristium liber (wyd. 1542), a zwłaszcza elegia „O sobie samym do potomności” (De se ipso ad posteritatem). Poza cyklami elegii i epigramatów jest również autorem utworu okolicznościowego z okazji zaślubin króla Zygmunta Augusta (Epithalamium Serenissimo Regi Poloniae Domino Sigismundo Augusto) czy wielokrotnie przedrukowywanych żywotów królów polskich Vitae regum Polonorum (wyd. pośmiertne 1563). Jeśli chodzi o inspiracje klasyczne, to najczęściej przyrównywano go do łacińskich poetów Tibullusa i Katullusa.